Russisch perspectief op oorlog Oekraïne

In een kerstversierde dorpskerk verduidelijkt Nederlands ex-diplomaat (Ned. consul-generaal in Sint-Petersburg) en huidig senior Research Fellow bij Clingendael (Ned. onderzoeksinstituut voor internationale betrekkingen)Tony van der Togt  “iets” over de achtergrond van de oorlog in Oekraïne gezien vanuit het Russisch perspectief.

Het uiteenvallen van de Sovjet Unie (1991) dat inzette toen het Centraal Comité van de Communistische partij toestemde om hun éénpartijstelsel op te geven, heeft brede consequenties voor de internationale wereldorde gehad. Het communisme had afgedaan, welke ideologie kwam er voor in de plaats?

De 3 pijlers van de nieuwe ideologie nu: autocratie(Poetin) orthodoxie (de juiste leer) en natie (grootmacht) Een soevereine autonomie, zonder inmenging van het buitenland.
Vladimir Poetin was bij de geheime dienst, later naaste medewerker van president Jeltsin en sinds 2012 president van de Russische Federatie*)

Poetin vindt dat, de ca  25 miljoen Russen die na het uitvallen van de Sovjet Unie buiten Rusland zijn gevallen, wél horen bij Rusland. Zijn gedachtengoed: Rusland hoort één natie te zijn, een Grootmacht.

Volgens van der Togt zal Poetin alles doen om dát voor elkaar te krijgen, mét steun van de Russisch Orthodoxe kerk.
De orthodoxe liturgie (ceremoniën en handelingen die een eredienst uitmaken) zijn indrukwekkend maar er zijn nauwelijks regels in de ethiek (kritisch nadenken over wat moreel goed is om te doen wordt niet gestimuleerd)
Er is in Rusland geen scheiding tussen kerk en staat zoals in Nederland ( kerk en staat werken daar samen in een “soort symfonie”)

Het liep anders.

Dat was een misrekening, hij had geen plan B
De meeste Oekraïners spreken dan wel Russisch (én Oekraïens) maar willen niet bij Rusland horen, wél bij Europa, en lid van de Europese Unie worden (officieel aangevraagd) Dát is hun stip aan de horizon. [Voorlopig zal Oekraïne geen lid  kunnen worden, want bij toetreding van de EU mag er geen discussie zijn over het territorium van dat land]

Nu we globaal van van der Togt hebben gehoord wat Poetin drijft én wat de Oekraïners willen komen ook andere landen aan bod; de andere spelers op het wereldtoneel, die invloed kunnen hebben op deze strijd, door stellingname, sancties, steun aan óf Oekraïne óf Rusland.

De Chinese belangen in VS zijn heel groot, China is voorzichtig met stellingname Oekraïne/Rusland.
Turkije is ook voorzichtig vanwege eventuele Amerikaans sancties.
India geeft géén echte  steun aan Rusland
De Afrikaanse landen staan “dubbel” in deze strijd, ze  zijn voor voedselzekerheid afhankelijk van Rusland én de  Oekraïne, samen de graanschuur van Europa (deze 2 landen produceren samen ca 30 procent van de wereldwijde tarwe-export.)
Amerika geeft “voorzichtige” steun ( wil Rusland niet teveel voor het hoofd stoten) aan de Oekraïne maar hoe lang nog? In 2024 zijn daar presidentsverkiezingen, welk standpunt zal de volgende president van Amerika innemen?

En om bij onszelf te blijven, hoe denken Nederlanders over de steun aan de Oekraïne?
Onderzoekinstituut Clingendael heeft hier een buitenland barometeronderzoek naar gedaan, net vóór de oorlog in februari én onlangs in november.

In febr jl konden 20%  van de Nederlands nog begrip opbrengen voor het  feit dat Poetin een invloedssfeer in Belarus en Oekraïne wil; afgelopen nov. vindt 71% Rusland een bedreiging voor de Nederlandse veiligheid (14% oneens, 15% neutraal)

Een vraag in deze barometer luidde: Zijn sancties tegen Rusland een goede zaak, ook al heeft dat hier stijgende prijzen tot gevolg: 68% van de ondervraagden was het daarmee eens, 12% was het oneens. Ook op de vraag of men het eens was met strengere sancties (en dus ook méér gevolgen voor eigen portemonnee) gaven de meeste Nederlanders een vóór-antwoord

Nederland (ook andere landen) zijn aan het afbouwen van de afhankelijkheid van Rusland voor gasafname. Van der Togt stelt, dat ook als deze oorlog voorbij zal zijn, zijn perceptie is dat Nederland NIET terug naar Rusland voor afname van gas zal gaan.

De oorlog in de Oekraïne ziet van der Togt als een kantelpunt zowel voor Rusland als voor haar relatie met de rest van de wereld. Nu al hebben ruim meer dan een half miljoen (meeste jonge) mensen Rusland verlaten [ óók omdat veel buitenlandse bedrijven, dus werkgevers, zich teruggetrokken hebben uit Rusland] dat zullen er méér worden, hoe zal Poetin daarmee omgaan?

Natuurlijk komen er vragen na dit betoog

Een vraag als stopt de oorlog als Poetin er niet meer is?
Wordt door van der Togt beantwoordt met:
“Poetin heeft 7 (oude) mannen om zich heen verzameld, waarvan secretaris van de Nationale Veiligheidsraad,   Nikolaj Patroesjev, de meest logische kandidaat zal zijn om hem op te volgen. Deze volgt nog meer dan Poetin de harde lijn! Het is dus niet waarschijnlijk dat “een Poetin-weg” een eind aan die oorlog maakt! “

Van der Togt gelooft meer in een opstand van het Russische leger “Als ik generaal zou zijn in het Russische leger, zou ik niet blij zijn met de manier waarop er met mijn manschappen wordt omgegaan, dáár zou ik dan wel eens over willen “praten”!
Ook vertelt hij dat het Russische leger niet “enthousiast” is  over Poetins eventuele nucleaire plannen. Mocht Poetin iets in die richting zou willen ondernemen weet  v.d.Togt niet of de Russische legerleiding dat ook werkelijk zal uitvoeren.  
Hij denkt dat van die kant het eventuele interne verzet zal moeten komen.

Er wordt gesproken over wat er ná deze oorlog zou moeten gebeuren.
Van der Togt  spreekt over de president van de Oekraïne Volodymyr Zelensky, die bij de eerstvolgende Oekraïense verkiezingen in 2024 herkozen kán worden, maar ook niet.
Hij is nu een prima oorlogsleider, maar is hij geschikt voor president in vredestijd?
Hij zal dan corruptie moeten aanpakken, zeker als de Oekraïne in de Europese Unie wil toetreden, kán en doet hij dat dan ook?

Er wordt een vraag gesteld over hetgeen Russen bindt, vroeger het communisme nu het orthodoxe geloof; is de meerderheid het eens met de binding tussen geloof en staat?
Van der Togt wijst op de 20 miljoen moslims die ook in Rusland wonen en dan zijn  er ook boeddhistische gemeenschappen in Rusland, dus wie zijn “de gelovige Russen” en wat vinden ze? Moeilijk te achterhalen
Deze oorlog is bijna een “heilige oorlog” er is door de (orthodoxe) kerk mee ingestemd.

Er worden méér vragen gesteld (zoals U belicht de rol van de VS helemaal niet en zijn er dan geen dissidenten?) maar mijn blocnote is bijna vol en eerlijk gezegd ben ik op dat moment ook VOL:  er kan niets meer bij

Zoveel informatie over hoe Poetin (machtspoliticus) denkt:
Rusland moet Grootmacht worden – alle Russen weer verenigd;
Poetin, die géén constructieve relatie met zijn buurlanden heeft;
Poetin, die een angstcultuur gecreëerd heeft waardoor maar heel weinigen een tegengeluid durven laten horen (die mensen die het wél deden zitten nu in strafkampen of zijn “verdwenen”)
Poetins houding ten opzichte van Oekraïners ”Ik hoef niets over de Oekraïners te weten, het zijn Russen zoals wij”

Al deze Poetin- info, plus de houding van de andere landen, die veelal éérst aan hun eigen belang denken (graan, gas, sancties) geven de aanwezigen op deze avond weinig hoop op vrede.

Hoe komen de Oekraïners deze winter door? Hoe lang blijven landen nog steun geven aan de Oekraïners, ook als het hen zelf steeds meer gaat kosten?
Het zijn vragen die NIEMAND nú kan beantwoorden, ook een “Rusland deskundige” niet.

Tony van der Togt heeft ons een kijkje gegeven in de Russische manier van denken, voornamelijk het denken van Poetin: dit geeft een grimmig beeld.

Een zeer boeiende lezing, in een prachtig kerkje.
Een lezing, die veel concentratie vergde en die helaas, een heel somber beeld op de nabije komst van een eventueel vrede geeft.

*) Eerder (1999-2008) was hij dat ook al en van 2008-2012 was hij premier.