Grebbelinie

Al eerder waren we bij de Grebbelinie; een waterlinie op de grens van Gelderland en Utrecht.*)
Vrijdag waren we bij het grootste fort van de Grebbelinie: Het Fort aan de Buursteeg, een geheel aarden verdedigingswerk uit de 18e eeuw.
In de Tweede Wereldoorlog werd het  versterkt met betonnen kazematten en bunkers .
Het fort is gelegen op de  grens van Ederveen, Veenendaal en Renswoude
.

De wandeling begon zonnig bij het fort waar een evenementenbureau allerlei evenement organiseert.

Toen wij er waren was een klein groepje kleine kinderen aan het picknicken, stonden er spider wheelz klaar voor een groep, en bij 2 legertenten waren 2 jongens druk met het opbouwen van pijl en boogbanen voor een bedrijfs event dat later op de dag zou plaatsvinden.Ook liepen er veel “militairen”**) rond.

Voor het bezoekerscentrum staat een houten tank, symbool voor de enige “vechtwagen” die het Nederlandse leger toen in haar bezit had: de Renault FT 17.

Er liggen betonnen” zandzakken” en we zien nagebouwde  loopgraven.

We lopen de route en zien onderweg behalve mooie natuur: bomen, klaprozen, boterbloemen en teunisbloemen, ook (delen van) bunkers.

De spoorlijn Utrecht- Arnhem verdeelt sinds 1843 het fort in 2 delen: het zuidelijkdeel is nu te bereiken via een wandel/fietstunnel; dus die gebruiken we.

Vanaf de herfst van 1944 ging de Grebbelinie deel uit maken van de verlengde Duitse Westwal. Deze verlenging kreeg in Nederland de naam : Pantherstellung.
De contouren van de Pantherstellung zijn zichtbaar aan de hand van de inundaties in 1945. Deze onderwaterzettingen vonden grotendeels in de laatste fase van de oorlog plaats.

De Westwall werd aangelegd in 1936 en liep oorspronkelijk van de Zwitserse grens tot aan de Nederlandse grens bij Kleef (afstand 630 km)
Seyss-Inquart kreeg in 1944 opdracht van Hitler om een verlenging te realiseren over Nederlands grondgebied.

Nederlandse aannemers kregen opdracht om bunkers te bouwen van het type 703 met muren van 2 m gewapend beton ( van de 60 geplande exemplaren konden slechts zo’n 20 worden gebouwd ivm tekort aan materialen)
De Duitse bunker 703 was bedoeld voor 8,8 cm anti tankgeschut.
Het merendeel van de bunkers zijn op het zuiden of westen gericht omdat men de
geallieerden op het bouwmoment uit die richtingen verwachtte.

In 1945 werd duidelijk dat die richtingen verkeerd ingeschat waren De bunkers bleven dienst doen als schuilplaatsen bij beschietingen.
Een foto van 1945 en één van nu van dezelfde 703bunker

Het begint wat te druppelen, maar daar trekken we ons niets
van aan.


We lopen door naar een koepelbunker. Toen de Duitsers kwamen haalden ze die metalen koepels eraf en transporteerden die naar Duitsland, waar het staal weer voor hun oorlogsindustrie gebruikt kon worden. Er ligt hier nog een stuk metalen koepel  dat niet meegenomen is: zwaar en dik staal!

Ook zien we een “Kochbunker”, de (riool?) buizen werden door de Duitsers gebruikt als eenmansbunker.

De regen wordt nu “heftiger” en allebei  onze meegebrachte dunne jassen blijken NIET waterdicht te zijn. Onze ruggen worden nat en we zijn het zat. Het plan was nog wat te drinken op het terras, maar nat als we zijn, gaan we liever meteen naar huis.

De deelnemers aan de evenementen zijn net witte regencapes uitgereikt. Als wij naar onze auto gaan, lopen zij net allemaal, wit geplasticjast, het fortterrein op: De regen zal niet minder worden; ze zetten door met hun evenement; boogschieten in de regen.

Wij rijden naar huis; het is vrijdag en het verkeer is mega druk: file rijden dus.
Het nadeel van in de Randstad wonen!

Thuis warm worden door natte broeken te verwisselen voor droge en natte bovenkleding voor droge truien.
Weer bijzondere dingen gezien!




*) Op 7 maart 2018 blogde ik vanaf de Asschaterkeerkade en onlangs nog vanaf Scherpenzeel.

**)De “militairen” waren volgens  iemand uit het bezoekerscentrum alleen mensen verkleed in soldatenkostuums!

Emma, redster van de monarchie

Historicus Pieter Hoogenraad hield op 12 februari voor zo’n 25 belangstellenden een lezing over Koningin Emma.

Hoogenraad vertelt kort hoe we aan Willem III gekomen zijn:
Zijn vader Willem II keurde in 1848 de grondwet van Thorbecke goed waarin o.a. in het vervolg de ministers verantwoordelijk werden voor het beleid (en NIET de koning)
Deze Willem II stierf in 1849 aan een hartfalen. Zijn zoon, Willem III wilde hem niet opvolgen; hij vond dat hij, door de herziene grondwet geen enkele macht meer zou hebben en zegt in eerste instantie NEEN tegen de opvolging. Maar uiteindelijk heeft hij geen keuze..
(Willem III was in 1939 getrouwd met zijn volle nicht Sophie van Württemberg)

Willem II, de pa van Willem III, werd de held van Waterloo genoemd.
Willem III, die zich (alleen?) bij waters noden liet zien, kreeg de bijnaam “Waterheld van ’t Loo” (naar de plaats waar hij woonde)

Het was een grillig, prikkelbare, weinig met anderen rekening houdende man; zijn bijnaam was dan ook: Koning Gorilla.
Met Sophie kreeg hij 3 zonen, waarvan er één ongetrouwd bleef (Wiwill), één leed aan een huidziekte en één stierf op 7 jarige leeftijd. (allen sterven vóór de dood van hun vader)

Een in 1887 satirisch uitgegeven pamflet, uitgeverij Blieberg, schrijver(s) anoniem

Het huwelijk van Willem III met Sophie was geen succes, Willem had veel buitenechtelijke relaties; het verhaal gaat dat hij 80 buitenechtelijke kinderen had.
Sophie wil van hem scheiden, maar krijgt daar geen toestemming voor.
Uiteindelijk krijgt ze een- tafel- en- bed- scheiding voor elkaar.
Ze noemt haar man een bruut, die zich op brute wijze aan haar opdringt.
Een bewijs van hoe ze dit huwelijk ervaart is dat ze begraven wil worden in haar trouwjurk want, zo zegt ze, “op de dag dat ik trouwde overleed ik al”!
Willem III schijnt, toen het bericht van haar overlijden tot hem kwam, gezegd te hebben; “Eindelijk!”

Hij vertrekt direct na het bijzetten van Koningin Sophie in Delft naar Parijs, naar zijn minnares Emile Ambre, een operazangeres

(geschilderd als Carmen door Edouard Manet)

Willem wil haar in de adelstand verheffen en met haar trouwen. Voor het één zowel als voor het ander stak de Ministerraad een stokje. (Hij liet haar wél in de adelstand verheffen, maar dan in Luxemburg)
Willem installeerde deze minnares op Huize Welgelegen in Rijswijk.
Daar heeft ze een tijdje gewoond en is vervolgens (met stille trom?) verdwenen.

Daarna gaat Willem “daten” hij wil weer trouwen en richt zijn aandacht eerst op een Deense prinses, maar zij wil niet! Dan richt hij zijn pijlen op Maria van Hannover, maar daar was de timing “verkeerd”; haar vader ligt op sterven (geen moment om hem om zijn dochters hand te vragen) daarna door naar een andere Maria (Holstein) maar ook zij weigert

Vandaar naar het vorstendom Waldeck-Pyrmont  waar in Schloss Arolsen een paar huwbare prinsessen wonen.Willem gaat aanvankelijk voor Pauline, maar “eindigt” met Emma, 40 jaar jonger dan hij!

Ze trouwen op het slot en vertrekken vandaar met de trein naar Nederland (Oldenzaal) waar mensen met vlaggetjes “Lang leven de koning” roepen.

In 1880 wordt prinses Wilhelmina geboren.
[Er zijn geruchten geweest dat Wilhelmina niet de dochter van Willem III zou zijn; hij zou, op latere leeftijd Syfilis hebben opgelopen en daardoor onvruchtbaar zijn geworden.
Het lijkt onwaarschijnlijk dat Emma, zo kort na haar huwelijk een buitenechtelijke relatie zou hebben gehad, maar…..Emma’s kamerheer zowel als dochter  Wilhelmina  waren beiden toondoof  (zeldzame ziekte (vandaar de geruchten?)
Er is echter hiervan nooit iets bewezen!

Er wordt in het kabinet gepraat over de troonopvolging, immers Willem III is niet de jongste meer; zijn zonen zijn dood, Wilhelmina is zijn enige nog levende kind, máár: een vrouw!
[Vanwege haar Duitse afkomst wordt ze (binnen het kabinet) de “Keulse pot” genoemd.]

Als ze de eerste vrouwelijke koningin van Nederland zou worden, zou (mocht dat nodig zijn) Emma dan regentes kunnen worden? Het kabinet moetdaarover beslissen.
Ze zijn niet erg enthousiast over het feit dat de enige erfgenaam een vrouw is, maar tegelijk regeert Koningin Victoria op dat moment het Verenigd Koninkrijk en dat gaat goed.

Willem III overlijdt in 1890
Emma neemt het regentschap op zich en volgens historici heeft ze dat GOED gedaan. Ze neemt een Engelse gouvernante (zelf heeft ze ook ooit een Engelse gouvernante gehad) voor de 10 jarige Wilhelmina aan: Miss Elisabeth Saxton Winter.

Saxton Winter is bekend geworden door haar boekje: “Toen onze koningin nog een prinsesje was”

Wilhelmina groeit op in een redelijk isolement, ze krijgt thuisonderwijs van Frederik Gediking (Hoofd van een Haagse openbare school) Er komen wel eens kinderen van de hofhouding met haar spelen, maar ze moeten U en Koninklijke hoogheid zeggen.
Het schijnt dat Wilhelmina het ook niet leuk vond dat de kinderen met háár speelgoed (poppen vooral) speelden.

Emma en Willem III spraken Engels met elkaar (Willem III kende geen Duits)
Nu Willem dood is, stelt Emma in dat de voertaal op het paleis Nederlands wordt.

Emma doet veel aan de pr van het koningshuis; er worden prentbriefkaarten met koninklijke huiselijke tafereeltjes verspreid én ze reist met Wilhelmina het land door.
Het koningshuis wordt weer populair, koning Gorilla lijkt vergeten.
De (enige) vertrouwelinge van Koningin Emma is haar schoonzus Sophie van Saksen-Weimar, (zus van Willem III) ze corresponderen veel met elkaar.

Op 18 jarige leeftijd wordt Wilhelmina in de Nieuwe Kerk als koningin ingehuldigd en verdwijnt Emma naar de achtergrond als Koningin-moeder; Ze woont in haar winterpaleis Korte Voorhout en ’s zomers in paleis Soestdijk.

Koningin-moeder Emma is populair en krijgt bij het afscheid van haar regentesseschap een Nationaal geschenk van het Nederlandse volk: fl.300.000,–
Emma besteed een groot deel van dit bedrag aan de  oprichting van de Oranje Nassau kliniek, een ziekenhuis speciaal voor tbc-patiënten.[ Haar zusje Sophie was 15 jr toen ze aan tbc overleed. Emma heeft toen zelf 11 jaar, erg onder dit verlies geleden en zich daarna ingezet voor de strijd tegen tbc, toentertijd volksziekte nr.1] Ze was beschermvrouwe van het Tbc fonds, daar werden speldjes ( de Emmabloem) verkocht, waarbij het geld naar het bestrijden van tbc ging. Ook was er de Emmacollecte.

We horen niet alleen verhalen van Hoogenraad maar ook de stem van koningin-moeder Emma zélf mét Duits accent, in een radiotoespraak op 20 mrt 1934 t.b.v. de tuberculosebestrijding.

Emma sterft in 1934 aan een longontsteking.
Ze was erg geliefd en na haar dood worden standbeelden voor haar opgericht en straten en lanen naar haar vernoemd. (In mijn geboortedorp is de Waldecklaan, de Emmastraat en de Regentesselaan)

Onder andere in Middelburg staat  een kalkstenen beeld van een zittende Koningin Emma


Een interessante lezing, waar we heel wat meer van die periode van die specifieke Oranjes hoorden; een bijzondere vrouw, die Emma!

Als het “iets” anders gelopen was!

Een Willem Jansz. (oftewel zoon Willem van een Jan) die ongeveer in 1570 geboren werd en omstreeks 1636 overleed was een Nederlandse admiraal en ontdekkingsreiziger die, zo las ik onlangs, als de officiële ontdekker van Australië te boek staat. Hij was de eerste Europeaan die in 1606 in Australië voet aan wal zette.

Het schijnt  dat wat nu Australië heet, daarna Nieuw Holland genoemd werd ( men verdenkt VOC zeevaarder Abel Tasman, de eerste Europeaan die héél Australië omzeilde, daarvan; hij heeft immers ook Nieuw Zeeland haar naam gegeven)
[Op kaarten uit de 19e eeuw staat deze naam ”Nieuw Holland” vermeld]

Nederlanders die een nieuw land ontdekken: vlag erin en tot Nederlands grondgebied uitroepen, denk je dan. Maar nee, de Hollanders  bleken het een onaantrekkelijk land te vinden; deden het wel eens aan met schepen, maar koloniseren ho maar!

De Fransen waren een tijdje geïnteresseerd, zo las ik nu, om het westen van Nouvelle Hollande te koloniseren.
Als de Fransen ergens geïnteresseerd zijn, dan zijn de Britten het ook!
In 1770 landde James Cook aan de oostkust én claimde het gebied meteen voor Engeland!

Cartograaf Matthew Flinders (1774-1814) schijnt de naam Australië te hebben voorgesteld. In 1622 was die naam al aangetroffen; een Latijnse vorm van Terra= land en auster= zuid,.
Ook daarvoor werden namen als Zuidland en Zuid-Wereld  toen voor dit vijfde werelddeel gebruikt.

In 1901  werd een federale grondwet in Australië goedgekeurd; toen werd Australië een zelfregerend deel van het Britse Rijk, een zogeheten “dominion”

Het had dus ook anders kunnen lopen als Willem Janszoon doortastender was geweest.
Dan had onze koning Willem Alexander, NU ook koning van Australië geweest.



(Koning van Engeland, Charles III, is officieel NU (nog) koning van Australië!)