Dit citaat werd me ooit als kaart toegestuurd; ik vind het zo bijzonder dat ik het met u wil delen
Tenzin Gyatso, geboren als Lhamo Dhöndup (1935- ) is de huidige, veertiende dalai lama. De Dalai Lama is niet alleen een religieuze leider voor boeddhisten, hij komt ook op voor de vrijheid van Tibet (sinds opstand van 1959 tegen de Chinese overheersing). Dalai Lama draagt zijn boodschap over vrede en geweldloosheid uit en reist daarvoor de wereld over. Sinds 1959 leeft hij in ballingschap in India.
Je hebt je hele leven gewerkt en dan wordt je 65 jaar (tegenwoordig 66 jaar en 7 maanden)word je gepensioneerd. Wat doe je dan?
Relaxen, na een leven van (hard) werken? Bezig zijn met iets waarvoor je eerder nooit tijd had? Een hobby uitbouwen? Op de kleinkinderen passen? (meer) Vrijwilligerswerk doen? De één doet dit, de ander dat.
We lopen in de buurt vaak langs een huis dat vlak aan de weg staat, (geen voortuin) om inkijken te voorkomen hebben de bewoners de luxaflex gedeeltelijk dicht. Op de stoel die je als voorbijganger wél kunt zien zit 9 van de 10 keer dat we er langs lopen een man te lezen; we noemen hem de “benenman” omdat we alleen zijn schoot met het boek kunnen zien. Hij leest. Altijd!
We hebben hem wel eens buiten, bewegend gezien: een zeventiger, denk ik, ogenschijnlijk gezond van lijf en leden.
Er zijn ook meer lichamelijk actievere mensen. Gisteren kwamen we er één tegen. De vorige keer dat we hem tegen kwamen was hij op weg naar het ziekenhuis, daar brengt hij, met een soort golfkarretje, moeilijk ter been zijnde mensen van hun auto naar de ziekenhuisingang.
Nu was hij op weg om een heggenschaar te lenen, vertelde hij. Opmerkelijk want hij woont op een flat met alleen een balkon!
Wat bleek; hij werkt bij de Vrijwilligerscentrale en doet (voor € 5,- per job) klusjes voor (weinig vermogende) mensen. Gisteren was hij in een oud gebouw dat in allerijl gereedgemaakt is voor Oekraïense vluchtelingen, de kieren van deuren en ramen aan het opvullen.
Deze actieve oudere vertelde me, niet te lezen of t.v. te kijken en zich voornamelijk bezig te houden met anderen te helpen, het houdt hem bezig én geeft hem een goed gevoel. Hij vrijwilligt ook één middag bij de voedselbank: pakketten samenstellen! Hij blijkt 84 jaar te zijn en doet alles lopend of op de fiets!
Een andere gepensioneerde man die ik ken is EHBO-er, zijn werkzame leven deed hij dat ook al. Hij volgt cursussen om bij te blijven en is bij evenementen inzetbaar. Ook is hij gids bij het fietsgilde, mooie tochten maken met mensen die meer van een omgeving willen weten en van fietsen houden. Daar wordt hij blij van.
Een gepensioneerd stel met 3 kinderen waarvan 2 allebei 2 kinderen hebben, past op. Een dag in de week bij een dochter een flink eind rijden van hun huis vandaan en 2 halve dagen bij hen thuis op 2 peuters van de zoon. Ze vinden het geweldig om te doen, maar hebben de tussenliggende dagen wel nodig om “bij te komen”
De moraal van dit verhaal is dat als je goed gezond bent er veel dingen zijn die je kunt doen om bezig te blijven. Sommige dingen komen op je pad, voor andere bezigheden moet je wat moeite doen, zoals naar de Vrijwilligerscentrale gaan en je opgeven
Er zijn ook (veel) ouderen die géén goede gezondheid hebben en vaak aan huis gekluisterd zijn, Eén daarvan die ik ken, verzamelt postzegels, leest en leert veel én maakt legpuzzels en schept daar veel genoegen in.
De les die je leert van al deze bezige mensen is dat dingen die je ter harte gaan doen, je gelukkig kunnen maken en dat het niet GROOTS hoeft te zijn; het zijn vaak kleine dingen waar je gelukkig van kan worden.
Onlangs had ik op één dag met 2 personen contact (één in person en één via app) die allebei in een burn-outperiode zaten. Twee vrouwen van verschillende leeftijden, (zit zo’n 10 jaar tussen ) totaal verschillende karakters maar wel met een paar dingen gemeen; allebei hulpvaardige types, mensen die geen nee-kunnen-zeggen en allebei met een problematisch liefdesleven.
Ik denk dat er 3 (belangrijke) pijlers zijn waar je leven op rust: gezondheid, relatie en werk. Als het met één van de drie slecht gaat kun je als mens meestal wel overeind blijven als het met 2 niet goed gaat ligt een “uitval” op de loer.
Bij beide dames was het de arbeidssituatie waardoor ze “braken” terwijl misschien dát niet de oorzaak van het overspannen worden was!
Ook ik had ooit een burn-out, ik kwam toen door deze diagnose bij een arbo-arts terecht; hij heeft me geweldig goed geholpen en me weer op het rechte spoor gekregen. Hij zei in ons eerste gesprek dat er 6 maanden tot een jaar voor een burn-out staan en dat ik eerst RUST moet nemen; niets doen alleen slapen, daarna met een psycholoog aan het werk om de oorzaak aan te pakken
Ik heb kort absolute rust genomen, maar wel meteen een afspraak met een psycholoog gemaakt. Daar werden me verschillende dingen over mezelf duidelijk zoals geen nee kunnen zeggen, over grenzen heen gaan en door iedereen leuk gevonden willen worden Ik kreeg handvaten, géén antwoorden ( tip: nooit meteen antwoord geven bij vragen als “wil jij….? altijd minstens een dag bedenktijd! Feit: nóóit wordt iemand door IEDEREEN leuk gevonden, streef er dus ook niet naar! Overdenking: Is de huidige baan wel iets voor mij?)
Na 2 maanden en een vakantie (bedenktijd) ging ik weer terug naar mijn werk: om op te zeggen! Deze baan was NIET goed voor me was ik tot de conclusie gekomen. Gesprek directeur was moeizaam! Daarop belde ik de Arbo-arts, die greep in en belde met mijn directeur. Baas werd daarop coulant (poeslief): mijn opzegtermijn werd me kwijt gescholden. Ik hoefde niet meer terug; een maand salaris zonder werk! (Arbo arts had directeur er vermoedelijk op gewezen dat een werkneemster ziek maanden thuis duurder was dan een werkneemster die ZELF ontslag neemt!) Na 3 weken had ik een andere baan! (waar ik beter tot mijn recht kwam) Nooit meer zo’n overspannen, gestreste, inactieve, donkere periode meegemaakt.
De psycholoog was top; van haar kreeg ik ook een gouden tip, die ik ook aan de 2 kennisjes heb doorgegeven. Een Burn-out is als een batterij die LEEG is, zoek wat jou energie GEEFT en houd je daar mee bezig. Pas als de batterij opgeladen is, kun je weer dingen doen die energie kosten.
Het ene kennisje had daar geen oren naar, ze wilde snel verder, ze was duidelijk niet “klaar” voor hulp, van een psycholoog, vrienden of wie dan ook. Haar lichaam gaf haar signalen dat pijler 3 aan het omvallen was. Ik houd mijn hart voor haar vast!
Het andere kennisje had ook al hulp van een psycholoog die haar ook de metafoor van de batterij had verteld. Zij (her)ontdekte haar energiegever: sport! Ze sportte nu wat meer en merkte dat ze er misschien wel lichamelijk moe van werd, maar dat ze er ook blij van werd. Dát geeft haar energie. Ze is soms ’s morgens weer blij als ze opstaat! De wolken zijn voor haar langzaam aan het wegtrekken. Ik ben blij voor haar!
Er komt een nies aan, maar hij wil niet “naar buiten”, je kijkt even in de zon of in een lamp en prompt moet je niezen. Hoe komt dit? Daar is (nog?) geen verklaring voor. Het heeft wel een naam: een fotische reflex. Kijk je in het licht omdat je WILT niezen dan ben je een “plezierniezer” Maar er zijn ook mensen die sowieso moeten niezen als ze in fel licht ( zon of lamp ) kijken; sterker nog een kwart van de mensen blijkt die fotische reflex te hebben.
Natuurlijk is ook daar onderzoek naar gedaan: het hoe en waarom is echter nog niet duidelijk. Wél zijn er een paar dingen naar boven gekomen bij dit onderzoek: * Er zijn “sterke” aanwijzingen voor genetische aanleg; * Witte mensen hebben er meer last van dan gekleurde; * Niezen doe je omdat “iets” je neusslijmvlies irriteert, (zon) licht zelf kan NIET je slijmvlies irriteren; * Onderzoek in 2019 in China heeft uitgewezen dat de 5de van een van de 12 hersenzenuwen, de nervus trigeminus*) er iets mee te maken kán hebben; * Een onderzoek in 2009 van een Zweedse universiteit heeft aangetoond dat het “probleem” niet in de neus zelf zit
De algemene “deskundige” mening is heden ten dage dat het SLECHT voor het middenrif is om een nies in te houden, dus gooi hem er maar uit (wel handje voor de mond of tegenwoordig je ellenboog ervoor)
Dat was vroeger wel anders; toen dacht men dat als je nieste de levenskrachten het lichaam verlieten, je hield dus vroeger je nies wel in als je wilde blijven leven. Natuurlijk hadden ze daar vroeger ook bezweringen voor : een bijstander zei, als hij een niezer hoorde “Een lang leven toegewenst” en dan hoopte de niezer dat die wens ook uitkwam en niet snel het loodje zou leggen! ( 26 maart van dit jaar schreef ik al in een blog over niezen en de bezweringen erbij)
Dat was bij de Romeinen anders, daar dacht men vroeger dat een nies, de dood kon afwenden. Nieste je daar dan riep een bijstander ”Veel geluk” want dié dacht dat de niezer een lang leven zou krijgen!
Tot slot nog dit: of je niesen- nieste- geniest óf niezen – niesde- geniesd schrijft, maakt niet uit volgens Het Genootschap Onze Taal mag het allebei; de Dikke Van Dale geeft al sinds 1961 aan dat beide vormen mogen, hoewel niezen- niesde- geniesd waarschijnlijk het oudst is!
In het populair wetenschappelijk tijdschrift Quest las ik een artikel over het opwarmen van spinazie
Ik heb altijd geleerd dat je spinazie NOOIT mag opwarmen, er komen dan giftige stoffen vrij. Blijkt dit zo te zijn of gaat de Quest dit feit ontzenuwen? vroeg ik me af. Ik las.
Spinazie bevat nitraat (op zich geen schadelijke stof, maar bacteriën kunnen nitraat omzetten in nitriet en dát is, in hoge concentraties, giftig) Bacteriën gedijen het beste iets boven kamertemperatuur, dus als je de pan of schaal met spinazie buiten de koelkast laat afkoelen, zijn de bacteriën hard aan het werk om van het aanwezige nitraat nitrieten te maken; foute boel voor de volgende dag eter van de spinazie!
Volgens de Quest is er behalve de simpelste oplossing (niet meer verwarmen, restjes spinazie weggooien) nóg een oplossing: restjes spinazie laten afkoelen in de koelkast. Bij koelkasttemperatuur hebben de bacteriën geen kans en is de spinazie de volgende dag nog op te warmen én gewoon te eten!*) [Het Ministerie van Landbouw in de VS adviseert bereid voedsel niet langer dan 2 uur buiten de koelkast te bewaren.]
Maar……warm eten in de koelkast zetten? Lijkt MIJ niet goed voor koelkast en de etenswaren die er in verder nog in staan. Dát ga ik dus ook maar eens op “juistheid” checken.
De koelkast moet “harder werken” als je er warm voedsel inzet, het duurt dan lang vóór de ingestelde temperatuur weer bereikt is (energiekosten!) Bovendien kan warme spullen in de koelkast condensvorming in de koelkast in de hand werken, gevolg: natte druppels in je koelkast! Warm eten kan de temperatuur in de koelkast dus hoger maken dan eerst, iets dat weer slecht kan zijn voor het andere voedsel.
Wat is wijsheid? * Als je grote porties in kleinere verdeelt, koelt het sneller af. * Bewaar het voedsel in een luchtdicht bakje in de koelkast, dat houdt de condensvorming tegen
Ik vond ook “Amerikaanse” oplossing: laat het eten afkoelen in een kamer met airconditioning! En ik las dat sommige koelkasten een superCoolfunctie hebben, die sneller afkoelen mogelijk maakt (mijn koelkast heeft dát NIET) instellen superCoolfunctie bij “speciale”koelkast
Een en ander gelezen te hebben, denk ik toch maar dat de restjes spinazie bij ons in de groene bak blijven verdwijnen, hoezeer ik het weggooien van eten ook verfoei. Helemaal precies de goede hoeveelheid koken, zodat alles OP gaat, lukt niet altijd en van het vroegere “bordje leeg” en “toe neem nog wat het moet op” heb ik nog een minitrauma, dus dát ga IK zeker niet zeggen.
U, lezer bepaalt zelf wat u met deze info doet “I’m strong to the finish, cause I eat me spinach, I’m Popeye the Sailor Man!”
*) andere nitraatrijke groenten zijn andijvie en bieten.
Wij, mensen, slapen ongeveer een derde van ons leven. Volwassen mensen hebben tussen de 7 en 9 uur slaap per nacht nodig.*)
De Amerikaanse National Sleep Foundation heeft een slaaptabel gepubliceerd met leeftijd en (gemiddeld) benodigde slaaptijd 0-3 maanden: 14-17 uur 4-11 maanden: 12-15 uur 1-2 jaar: 11-14 uur 3-5 jaar: 10-13 uur 6-13 jaar: 9-11 uur 14-17 jaar: 8-10 uur 18-25 jaar: 7-9 uur 26-64 jaar: 7-9 uur 65+: 7-8 uur
Slaap is nodig om te herstellen van geleverde inspanningen en om reserves op te bouwen voor de volgende dag. Hersencellen ontwikkelen zich tijdens de slaap, maar ook het geheugen zou zich ontwikkelen tijdens de slaap; genoeg slaap is dus essentieel voor het goed functioneren en de gezondheid.
Dit geldt voor alle zoogdieren (mensen zijn ook zoogdieren)**) Niet alle zoogdieren slapen liggend; kamelen, paarden en olifanten*** zetten hun poten/benen “op slot” zodat ze niet omvallen; zij slapen staand. Dat komt omdat het prooidieren zijn en zij zich niet kunnen veroorloven om te gaan liggen en dus kwetsbaar te zijn. Ze slapen meestal ook maar een korte periode achter elkaar.
Honden daarentegen slapen 10- 14 uur; puppy’s en oude honden zelfs 18 tot 20 uur en katten slapen 40 tot 60% van hun leven!
Onlangs las ik (in Nr.4 van Lief Dier) dat bij zoogdieren de behoefte aan méér slaap is ontstaan doordat veel zoogdieren (waaronder ook de mens) meer complexere hersenen, gedrag en visuele vaardigheden kregen, zo ontstond de behoefte aan extra geheugenruimte die wordt gecreëerd tijden de slaap.
*) 90% van de Nederlandse volwassen bevolking doet dat ook **) Er zijn een soorten vissen, die in scholen en diep water leven die niet schijnen te slapen; (Observerende wetenschappers hebben bij hen géén slaap kunnen ontdekken) ***) Olifanten zijn de slechtst slapende zoogdieren; gemiddeld 2 uur per dag
Er is al veel onderzoek gedaan naar de effecten van LACHEN. Ik las een paar samenvattingen oa Het Global Emotions Report van de Amerikaanse onderzoekinstelling Gallup: zij melden dat een baby ongeveer 400 per dag lacht en volwassenen (ca.35 jaar) maar 15 x per dag. Dat is vervelend voor een volwassene als je weet dat bij het lachen het stofje endorfine vrijkomt, dat je een vitaal, zelfs geluksgevoel kan geven en dat je dat dus ontbeert als je niet lacht. ( Die baby’s zijn zo onnozel niet !) Komiek Charlie Chaplin zei het ooit al: “Een dag niet gelachen is een dag niet geleefd”
Een ander onderzoek ( American Physiological Society) toonde aan dat stresshormonen met 40% afnemen door lachen. Stress zorgt dat onze bloedvaten nauwer worden, bij lachen neemt cortisol, een stresshormoon áf zodat de bloedvaten zich weer kunnen verbreden.
Wat we inmiddels ook weten is dat mensen die veel lachen een beter immuunsysteem hebben dan mensen die weinig lachen.(Door lachen worden witte bloedcellen aangemaakt; deze ruimen virussen op; dus ben je beter bestand tegen virussen)
Door te lachen komen er stofjes vrij zoals endorfine, serotonine en dopamine; deze stoffen hebben een kalmerend en pijnstillend effect (én zorgen voor een zorgeloos gevoel) Tijdens het lachen gaat je hartslag omhoog, daardoor wordt je bloed sneller rondgepompt; ook de longcapaciteit wordt groter door het lachen. Ook heeft onderzoek aangetoond dat 5 minuten intens lachen (of positief denken) een gunstige stijging van maar liefst 53% veroorzaakt, d.w.z. 53% méér vermogen van ons bloed om tegen ziektes te vechten
Tenslotte: Lachen zorgt er ook voor dat je aantrekkelijker bent om te zien.
Verleden week stond ik in een winkel, in de buurt van een klein (gekrompen?) oud vrouwtje met krulletjespermanent.
Ze wankelde.
“Gaat het wel goed met u ? ”vroeg ik
– Ik heb evenwichtsstoornis – antwoordde ze
– Het komt door de pillen –
Ik keek haar aan, het moedigde haar aan om verder te gaan.
– Ik wankelde wat af en was heel onzeker. Toen zei een kennis van me, heb je soms die-en-die-pillen, nou die had ik, daar kwam het door zei ze, meteen stoppen, dat heb ik toen gedaan.-
“Bent u naar een dokter geweest” vroeg ik
– Ja, die zei ook dat ik meteen moest stoppen –
“Maar had die ze dan niet voorgeschreven? “
– Nee, dat was een andere.
Ik ben nu 3 maanden gestopt en het gaat al beter, maar ik durf nog steeds niet alles, bang dat ik val he? –
Ik wenste haar sterkte en ze liep naar een verkoopster om te vragen of haar gekozen product afwasbaar was.
Onlangs had mijn broer, ernstig ziek en stervend, last van draaierigheid.
De huisarts, die nu voor hem zorgde nadat specialisten hem (uit) behandeld hadden, vroeg welke pillen hij zo al gebruikt.
Dat was een handje vol per dag.
Behalve 1 kon hij overal mee stoppen.
Hij voelde zich daarna stukken beter.
Gedurende de jaren waren er pilletjes voor de bloeddruk, voor de cholesterol, voor de ouderdomssuiker, etc. “bijgekomen”
Ik weet wel dat als je zeer binnenkort dood zal gaan, je je niet om pilletjes voor je suiker, je bloeddruk of anderszins hoeft te bekommeren en dat dat anders is als je gezond wil blijven, toch vind ik het vreemd dat mensen jarenlang pillen slikken tegen iets dat misschien al lang niet meer nodig is.
Tegenwoordig zijn veel patiënten mondig; ze hebben zelf al op internet gekeken wat er aan de hand kan zijn. Artsen zijn daar ook op ingesteld. Maar mensen die NIET mondig zijn en slikken omdat de arts het ooit gezegd heeft, en zich én de arts niet ( af) vragen of het niet eens tijd wordt om te stoppen, moeten die niet tegen zichzelf beschermd worden?
Donderdag 31 mei wordt voor de 12de keer de landelijke Fiets-naar-je-werk-Dag gehouden. Fietsen is gezond, goed voor het milieu én door mee te doen steun je een goed doel: fietsen voor Oost Afrika; een fiets kan daar het verschil maken tussen armoede en een betere toekomst. Dus hoe meer aanmeldingen hoe meer fietsen naar Afrika gaan.
Dus:
Werk mee aan een beter milieu,
werk aan je gezondheid
help mee aan de armoedebestrijding in OostAfrika én
maakt bovendien nog kans op prijzen ( waaronder een fiets)
instellen superCoolfunctie bij “speciale”koelkast
Elke dag wat - blog 