In 2006 werd, op initiatief van de toenmalige burgemeester van Tallinn (hoofdstad van Estland) een plan gelanceerd om een prijs in te stellen voor milieuprestaties van een Europese stad.
Stedelijke gebieden hebben nogal wat milieu- uitdagingen. Met de instelling van deze Groene prijs hoopt de Europese Commissie lokale overheden aan te moedigen om milieuproblemen in hun stad aan te pakken en de levenskwaliteit in de steden verbeteren, aangezien 80% van de Europeanen in een stedelijke omgeving leeft zal dat voor veel mensen impact hebben.
De Europese Commissie is de organisator van deze prijs, zij vindt dat juist de steden een belangrijke rol bij de bescherming van het milieu kan spelen en een voorbeeld kunnen zijn
In 2008 werd de prijs gelanceerd; de eerste prijs werd toekend aan de stad Stockholm; deze stad mocht zich de Groene Hoofdstad van Europa noemen voor het jaar 2010.
Ook een Nederlandse stad mocht zich een jaar Groene Hoofdstad van Europa noemen, nl. Nijmegen in 2018.
Om zich een jaar lang de Groene Hoofstad van Europa te mogen noemen moeten steden aan bepaalde eisen voldoen:
* meer dan 100.000 inwoners hebben
* die stad moet een aantoonbare geschiedenis van het bereiken van milieuvriendelijke standaarden hebben
* de stad moet bereid zijn nog meer verantwoordelijkheden te nemen als het gaat om duurzame ontwikkeling en milieubeleid
* die stad moet als voorbeeld kunnen dienen voor andere Europese steden

Dit jaar is Grenoble de groene hoofdstad van Europa. Deze stad heeft de grootste milieu zone van Frankrijk; er zijn de afgelopen jaren 5500 bomen geplant én het is er voor nieuwe woningen verplicht om óf zonnepanelen óf een daktuin aan te leggen.
80% van de stadverwarming komt al uit hernieuwbare energie.
Volgend jaar wordt de hoofdstad van Estland, Tallinn, de groene hoofdstad van Europa. Deze stad was al 2 x eerder in de race geweest voor de titel Groene Hoofdstad van Europa.
Dit keer is het gelukt.
De prijs van € 600.000,- is bedoeld om bij te dragen aan de financiële ondersteuning bij het implementeren van de initiatieven en maatregelen om de ecologische duurzaamheid van Tallinn te verbeteren
Voor kleinere steden (20.000 tot 100.000 inwoners) werd in 2015 de European Green Leaf Award opgericht. Deze titel werd ingesteld om ook milieu-inspanningen van kleinere steden te bevorderen en ook dié steden in een milieu spotlight te plaatsen

Jaarlijks kunnen twee steden met de European Green Leaf award bekroond worden. Voor het jaar 2022 zijn dat Winterswijk en de Portugese stad Valongo, zij delen de prijs van € 200.000, –