Door (kruiswoord)puzzelen en woordspelletjes te doen leer je wel eens een nieuw woord. Het zijn zelden woorden die je in de “gewone” spreektaal gebruikt, desalniettemin vind ik het leuk om de herkomst te achterhalen. (als het woorden met “onmogelijke” letters zijn, is het fijn om bv. met de q of x méér mogelijkheden te hebben en de woorden zelf te kunnen gebruiken in woordspelletjes
Onlangs zag ik weer zo’n woord en zocht het op.
Een heel bijzonder woord, een woord dat betekent dat het maar één keer (in een tekst of zelfs in een taal)* voorkomt!!
Hapax
Het is een Grieks woord, oorspronkelijk hapax legomenon,(afgekort in het Nederlands tot hapax) dat afkomt van de Griekse woorden
apax (ἅπαξ) = éénmaal en
legómenon (λεγόμενον) = dat wat gezegd wordt
Natuurlijk ga ik naar een voorbeeld zoeken, zo’n woord ken ik (“natuurlijk”) niet, hoe groot is de kans dat ik nét toevallig DAT gelezen heb waar dat woord ín of óp staat?
Maar tot mijn verbazing ken ik wel een hapax; “Dodemansbrief”, een woord verzonnen door de dichter Willem Wilmink (1936-2003) aan het eind van zijn leven.
Ik las dat hapax oorspronkelijk speciaal gezegd werd van woorden uit het werk van Homerus.
Het schijnt dat in Homerische woordenboeken hapaxen vaak met een speciaal teken staan aangeduid.
Als een hapax een “verzonnen” woord is, dan lijkt mij de betekenis van het woord feitelijk niet zeker!
In de Staatscourant (Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814 ) Nr. 35790 uitgegeven op 21 oktober 2015 staat in een
Mededeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap nr. 801624, (houdende de publicatie van de woordenlijst zoals op 12 juli 2015 vastgesteld door het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) in één van de 749 bijlagen op pagina 281 het woord “hapax” vermeld.
In een onderzoek van het Centrum voor Leesonderzoek (vakgroep Experimentele Psychologie) werd het woord “hapax” herkend door: 9 % van de Nederlanders en 13% van de Vlamingen
IK zat niet bij de 9% van de Nederlanders die het kende. NU wel. En U lezer, ook!
[Toen ik toch op die internetsite van het Centrum voor Leesonderzoek was, heb ik meteen even zelf de test gedaan van hoeveel Nederlandse woorden ik ken ( ik moest mijn ego even opkrikken na het niet kennen van het woord HAPAX) Dat opkrikken lukt want ik bleek 87% van de woorden te herkennen (én bovengemiddeld gescoord te hebben). Dan heeft dat lezen, schrijven, puzzelen en opzoeken tóch zin gehad] Als u de test wil doen: http://woordentest.ugent.be/woordentest] |
Elke dag wat - blog 